خانه بروجردی های کاشان و معماری بی نظیر

خانه بروجردی های کاشان توسط حاج سید حسن نطنزی در بین سال‌های 1292 تا 1310 قمری و در دوره قاجاریه ساخته شده است. چون صاحب خانه بازرگان بوده و از بروجرد اجناسی را وارد می‌کرده، این بنا به خانه بروجردیها مشهور شده است. معماری این خانه با شکوه به دست توانای استاد علی مریم کاشانی از طراحان و نوابغ معروف معماری ساختمان بوده است. این ملک اشرافی و مجلل از نظر خصوصیات محلّی و عناصر معماری و تزیینات داخلی از اهمیّت فوق‌العاده ‌ای در کاشان برخوردار است. این بنا در اواخر دوره پهلوی به علت بی توجهّیِ ساکنان آن رو به فرسودگی رفت، اما پس از ثبت با شماره 1083 در فهرست آثار تاریخی، بازسازی شده و هم اکنون دارای کاربری فرهنگی ـ اداری می باشد.

معماری خانه بروجردی ها

حدود 1700 متر مربع مساحت برای زمین این خانه بزرگ در نظر گرفته شده است، و این خانه شامل 2 قسمت بیرونی و اندرونی، 2 ورودی اصلی و فرعی، هشتی، راهرو، حیاط، تابستان نشین، زمستان نشین، آشپزخانه، حیاط‌های سرپوشیده در اطراف و زیرزمینی وسیع می باشد.

وارد خانه که می شویم در بدو ورود هشتی خانه قرار می گیرد، که دارای درب ورود به قسمت اندرونی خانه نیز می باشد، بعد از هشتی خانه راهرویی طولانی و شیبدار قرار گرفته که اعضای خانه را به سمت حیاط همراهی می کند، در کنار این راهروی شیبدار و طولانی ایوان شمالی قرار گرفته، و در قسمت شمالی ایوان یک اتاق 5 دری که دو طرف آن را اتاق های بهار خواب پر کرده اند به چشم میخورد؛ این اتاق به دلیل نور گیر بودن و گرمای زیادی که در زمستان ها در خود داشتند محلی برای پذیرایی از مهمانان در فصل های سرد بشمار می رفتند.

ورودی اصلی این خانه در قسمت شمالی واقع شده است، که در دیوارهای آن با نوعی معماری خاص روبه رو خواهید شد؛ در دیوار های این قسمت سکه های قرار داشته که با مقرنس‌ کاری گچی به طاق ‌نمای اصلی سقف متصل شده است. ورودی دارای یک درب چوبی با کنده کاری های زیبا و گل میخ های متعددی می باشد، که دارای دو کوبه است و بر پاشنه ای سنگی می چرخد که به هشتی خانه راه خواهد یافت.

تابستان و زمستان نشین در خانه بروجردی ها

یکی از بخش های مهم در خانه برجردی ها تابستان نشین آن است، این قسمت از خانه شامل دو اتاق، تالار اصلی، دو سرپوشیده فرعی، یک سرپوشیده اصلی، دو گوشواره، یک شاه نشین و تالار طَنَبی است، و در مرکز آن، گنبدی با نورگیرهای زیبا و تزیینات مقرنس کاری قرار گرفته است. نقطه دیگر پر اهمیت این خانه نیززمستان نشین است، که در شمال مجاور راهرو ورودی قرار گرفته و متشکل از یک اتاق، یک شاه نشین، 5 در با گچ بری‌های خاص و ایوانی وسیع و آفتابگیر می باشد،  قسمت غربی این قسمت با 2 اتاق کوچک به همراه فضایی سرپوشیده، قسمت شمالی و جنوبی این بنا را به هم متصل می کند. سه اتاق سه در، مابین قسمت های زمستان و تابستان نشین این خانه قرار گرفته که در قسمت شرقی خانه می باشد، و توسط راهروهایی مشترک به یکدیگر راه دارند، این اتاق ها دارای سقف هایی مسطح می باشند و فاقد هر گونه تزیینات هستند.

در این بنا شاهد آشپزخانه ای وسیع با طاقچه‌ها و صندوقخانه و انباری در شمال و سمت راست خواهید بود، که توسط یک راهروی باریک دسترسی به آنها امکان پذیرخواهد بود. از تمام اینها بگذریم به حیاط خانه می رسیم، در داخل حیاط یک حوض بزرگ و با صفا با باغچه هایی وسیع قرار گرفته و پله هایی برای سرداب که در جلو ایوان خودنمایی می کنند.

تالاری سرپوشیده برای برگزاری اعیاد و سوگواری ها با معماری خاص و زیبا

یکی دیگر از سمت های جالب این بنا در فضای جنوبی آن ساخته شده و تالاری سرپوشیده می باشد، که به منظور برگزاری اعیاد و مراسم سوگواری مورد استفاده قرار میگیرد. این قسمت دارای یک ایوان با سقفی بلند است و یک قسمت شاه نشین در انتها که از قسمت‌های دیگر مرتفع تر بوده، و دارای تزئینات خاصی می باشد. سقف‌ها و بدنه داخلی سرپوشیده دارای نقوش گل و مرغ و شکارگاه و حیوانات میباشند، که این نقاشی ها زیر نظر استاد بزرگ کمال الملک انجام شده است. در دیوار شاه نشین، تصاویری از شاهان قاجار، به شیوه‌ای تاثیر پذیر از نقاشی اروپایی وجود دارد، مضاف بر اینکه روی برخی از دیوارها مناظری با رنگ آبی کشیده شده که هیچکدام اصالت ایرانی ندارند. در ساخت این بنا و در تزیین سقف و دیوارها از ترکیبات خاک رس نرم و کاه الک کرده و کاهگل اُخری استفاده شده است.