روستای ماخونیک، شهر لی‌لی‌پوت‌های ایران یکی از هفت روستای عجیب جهان است. این روستا از توابع بیرجند در استان خراسان جنوبی است. این روستا با افغانستان تنها ۳۰ دقیقه فاصله دارد. آنچه که این روستا را منحصر به فرد کرده است معماری خاص خانه‌های این منطقه است.

منطقه ماخونیک از ۱۲ آبادی تشکیل شده است که روستای ماخونیک بزرگترین آنها محسوب می ‌شود. این روستا شامل ماخونیک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفال‌بند، سولابست، لجونگ (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه و میش نو، خارستو و جلارو است.

خانه‌های این روستا در دامنه‌ی تپه و به صورت بسیار فشرده و پلکانی، برای حفظ امنیت در کنار هم ساخته شده‌اند. کف خانه‌های این روستا یک متر پائین‌تر از سطح زمین قرار دارد و دارای یک درب کوچک ساخته‌شده از تنه‌ی درخت است و برای وارد شدن به خانه باید خم شد. معمولا یک یا دو پله از در ورودی به کف خانه وجود دارد. ‌سقف این خانه‌ها با چوب و شاخ برگ درختان ساخته شده‌است. قرار گرفتن این خانه‌ها پایین تر از سطح زمین باعث شده تا در فصل سرما خانه هوایی گرم و مطبوع و در فصل گرم هوایی خنک داشته باشد. جالب است بدانید اتخاب این نوع معماری کاملا تجربی است.

این خانه‌ها معمولا شامل یک اتاق ۱۰ و یا ۱۲ متری، مخزن نگهداری گندم و جو و اجاق‌های گلی برای طبخ غذا است. این خانه ها فاقد پنجره هستند و تنها منفذ آنها درب ورودی است. در گذشته شش الی هشت نفر در این خانه‌های ۱۲ متری زندگی میکرده اند. در گذشته سطح خانه‌های این روستا آنقدر پائین بود که مسافرانی که از رودخانه نزدیک آن رد می‌شدند آن را نمی‌دیدند.

یکی دیگر از موارد جالب این روستا کوتاه قدی اهالی این روستا است. عده‌ای بر این باورند که ساکنین اولیه این روستا تنها سه خانور بوده‌اند و به تدریج بر جمعیت آنها افزوده شده است. مردم ماخونیک اصالتا افغان هستند که در چند قرن اخیر به این منطقه کوچ کرده‌اند. به گفته برخی قد ساکنین ماخونیک در گذشته از ۱ متر و ۴۰ سانتی متر تجاوز نمیکرد ولی امروزه با گذشت زمان و افزایش امکانات و تغییر در سبک زندگی این افراد قد آنها بلندتر شده است.ساکنین این روستا تا ۵۰ سال پیش چی نمی‌نوشیدند، شکار نمی‌کردند و اصلا گوشت نمی‌خوردند و تا به امروز سیگار نکشیده‌اند. اهالی ماخونیک این کارها را گناه می‌دانستند. آنها تلویزیون را شیطان می‌دانستند و اجازه نمیداند فرزندانشان با نگاه کردن به آن جادو شوند.

نسل جدید این روستا در خانه‌های بزرگ و به شکل امروزی زندگی می‌کنند ولی افراد مسن‌تر ترجیح می‌دهند در خانه‌های به سبک قدیمی زندگی کنند بنابراین اگر به دیدن روستای لی لی پوتی بروید نشانه‌‌هایی ار تاریخ و گذشته این روستا خواهید دید.

با گدشت زمان و ساخت راه‌های دسترسی از دل کوه‌ها به این روستا امکانات بیشتری در اختیار ساکنین این روستا قرار گرفته است و معماری این روستا نیز هماند سایر روستاها تغییر کرده و به معماری آن به معماری‌ شهری این استان تغییر کرد.